İmmünoloji Biliminin başlangıcı olarak 1798’de Jenner’in aşı geliştirme çalışmaları kabul edilse de; modern İmmünoloji’nin temelleri 1952’de Bruton tarafından altı yaşında bir çocukta agamaglobulineminin tanımlanması ile atılmıştır. Günümüzün önemli bir tedavi seçeneği olan kemik iliği nakli ilk defa 1968’de ağır kombine immün yetmezliği olan bir hastaya yapılmıştır. Çocuk İmmünolojisi’ndeki gelişmeler ile son on yılda 200’ün üzerinde primer immün yetmezlik hastalığı ve bunlara yol açan 100’den fazla gen defekti tanımlanmıştır. Bu hızlı gelişmeye rağmen primer immün yetmezlikler ile ilgili bilgilerin daha bebeklik çağında olduğu düşünülmektedir. Genel kanı primer immün yetmezliklerin nadir, tek gen defektine bağlı, resesif geçiş gösterdiği şeklinde olsa da, en az bir düzine nadir olmayan, değişik yaş gruplarında ortaya çıkabilen, ancak uzmanı tarafından tanı konulabilen primer immün yetmzelik hastalığı bildirilmiştir. Bunlara IL-12-IFNg aks defektleri, invazif pnömokok enfeksiyonlarına yol açan IRAK-4 bozukluğu, UNC93 ve TLR3 mutasyonlarının yol açabildiği ensefalitler, Chron hastalığı, human papillom virus hastalıkları gibi örnekler verilebilir.
Çocuk İmmünolojisi’ndeki bu gelişmelerde klasik flowsitometrinin yeri vazgeçilmezdir. Önümüzdeki birkaç yıl içinde ise, lazer tarayıcılı sitometri ile in vivo olarak hastalıkların incelenebilecek olması müthiş ufuklar açacaktır.
Çocuk İmmünolojisi’nin ayrıca enfeksiyon hastalıkları, allerji ve nefroloji başta olmak üzere Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları’nın bütün yan dalları ile ilgisi bulunmaktadır. Uygulamada, sık enfeksiyon geçiren çocuklar ve alışılmadık patojenlerin yanı sıra, özellikle immün sistemin disregülasyonuna bağlı olarak gelişen hastalıklarla karşılaşılmakta, bunların tanınması, tedavisi ve takibi ise uzmanlık gerektirmektedir.
Nitekim, Sağlık Bakanlığı tarafından 19.06.2002 tarihinde resmi gazetede yayınlanan yan dal uzmanlık tüzüğü ile Çocuk İmmünolojisi üç yıllık yan dal eğitim süreci olarak belirlenmiştir. Çocuk İmmünoloji Bilim Dalı ülkemizdeki Tıp Fakültelerinde bu tarihten önce kurulmaya ve hizmet vermeye başlamıştır. Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Ege Üniversitesi bu konuda başı çekmektedir.
Üniversitemiz ise 2004 yılında, bir öğretim üyesini bu konuda yan dal uzmanlığı almak üzere üç yıllığına görevlendirmiş, ilgili öğretim üyesi 2008 yılı Ocak ayında üniversitemizde Çocuk İmmünolojisi Bilim Dalı’nın kurulması için çalışmalara başlamıştır. Bugüne kadar 250 civarında hasta konsülte edilmiş, bunların 60 kadarında bir immün sistem defekti saptanmıştır. Bunlar arasında 1 SCID, 4 CVID, 1 Chediak Higashi, 3 ALPS, 3 IL12-IFNg aks defekti, 2 sarkoidoz, 1 hiper IgE, 2 AIDS ve 4 PFAPA sendromu bulunmaktadır.
CVID’li hastalara ayaktan IVIG tedavisi uygulanmaktadır. Kemik iliği ünitemizin açılması ile ağır kombine immün yetmezlikli hastalara kemik iliği nakli yapılabilecektir.
- Detaylı ve Kapsamlı Tanısal Yaklaşım
- Bireyselleştirilmiş Tedavi ve Uzun Dönem Yönetimi
- Aile Eğitimi ve Hastalıkla Yaşam Bilinci
- Multidisipliner İşbirliği ve Kapsamlı Takip
Bu bilim dalı, geniş bir yelpazede alerjik ve immünolojik sorunlarla ilgilenir:
Alerjik Rinit (Saman Nezlesi) ve Konjonktivit: Burun akıntısı, hapşırma, burun tıkanıklığı, gözlerde kaşıntı ve sulanma gibi mevsimsel veya yıl boyu süren alerjik belirtilerin tanısı ve tedavisi. Alerjen testleri ve immünoterapi (aşı tedavisi) uygulamaları.
Astım: Çocukluk çağının en sık görülen kronik hastalıklarından biri olan astımın tanısı, şiddetinin belirlenmesi, atakların önlenmesi ve uzun dönem tedavisinin yönetimi. Solunum fonksiyon testleri ve alerjen ilişkisinin değerlendirilmesi.
Besin Alerjileri ve Gıda İntoleransları: Süt, yumurta, fındık gibi besinlere karşı gelişen alerjik reaksiyonların (kurdeşen, kusma, solunum güçlüğü, anafilaksi) tanısı, risk yönetimi ve alerjiden kaçınma stratejileri. Oral besin yükleme testleri.
Atopik Dermatit (Egzama): Kaşıntılı, kuru ve iltihaplı cilt lezyonlarıyla seyreden egzamanın tanısı, tetikleyicilerin belirlenmesi ve cilt bariyerini güçlendirmeye yönelik tedavi yaklaşımları.
İlaç ve Böcek Sokması Alerjileri: İlaçlara veya böcek sokmalarına karşı gelişen alerjik reaksiyonların (özellikle anafilaksi gibi ciddi reaksiyonların) tanısı, risk değerlendirmesi ve korunma yöntemleri.
Ürtiker (Kurdeşen) ve Anjiyoödem: Ciltte kaşıntılı kabarıklıklar ve şişliklerle seyreden akut veya kronik ürtikerin nedeninin araştırılması ve tedavisi.
Primer İmmün Yetmezlikler: Vücudun enfeksiyonlara karşı savunma sisteminde doğuştan gelen eksiklikler veya bozukluklar nedeniyle sık ve ağır enfeksiyon geçirme durumlarının tanısı, immünoglobulin (antikor) replasman tedavisi ve diğer destekleyici tedaviler.
Otoimmün Hastalıklar: Bağışıklık sisteminin kendi vücut dokularına saldırması sonucu gelişen bazı romatizmal veya sistemik hastalıkların tanı ve takibine destek olmak.
Bu uzmanlık alanı, çocukların sağlıklı gelişimi ve yaşam kalitesi için hayati bir öneme sahiptir:
Gelişmekte Olan Bağışıklık Sistemi: Çocukların bağışıklık sistemi henüz tam olarak gelişmediği için, alerjik reaksiyonlara ve enfeksiyonlara karşı yetişkinlerden farklı tepkiler verebilirler. Bu alandaki uzmanlar, bu hassas döneme özgü tanı ve tedavi stratejileri geliştirir.
Kronik Hastalık Yönetimi: Çocukluk çağındaki birçok alerjik hastalık (astım, egzama) kronik seyirlidir. Uzmanlar, bu hastalıkların semptomlarını kontrol altında tutarak, çocukların normal bir yaşam sürmelerini ve akademik/sosyal gelişimlerinin etkilenmemesini sağlar.
Yaşam Kalitesi: Alerjik hastalıklar, kaşıntı, solunum güçlüğü, uyku bozuklukları gibi belirtilerle çocuğun yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Tedaviler, bu semptomları hafifleterek çocukların daha rahat nefes almasını, daha iyi uyumasını ve daha konforlu bir yaşam sürmesini sağlar.
Hayat Kurtarıcı Müdahaleler: Ciddi besin veya ilaç alerjileri gibi anafilaksi riskini taşıyan durumlar, hayatı tehdit edici olabilir. Çocuk alerji uzmanları, bu tür durumların tanısı, önlenmesi ve acil müdahalesi konusunda kritik rol oynar.
Enfeksiyonlardan Koruma: İmmün yetmezlikleri olan çocukların sık ve ağır enfeksiyon geçirme riskini azaltmak, bağışıklık sistemini güçlendirmek ve yaşamlarını kurtarmak için özel tedaviler uygularlar.
Çocuk Alerji ve İmmünolojisi uzmanı, tıp fakültesini bitirdikten sonra Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlığını tamamlamış ve ardından Çocuk Alerji ve İmmünolojisi Bilim Dalında ek bir yan dal uzmanlık eğitimi 4 yıl almış hekimdir. Bu kapsamlı eğitim, kendilerine çocukluk çağı alerjileri ve bağışıklık sistemi hastalıkları konusunda derinlemesine bilgi, tanı yöntemleri ve ileri tedavi yaklaşımları konusunda üst düzey beceri kazandırır. Detaycı gözlem, laboratuvar verilerini yorumlama ve ailelerle uzun süreli iş birliği yapma becerisi bu alandaki hekimler için temel özelliklerdir.
Detaylı ve Kapsamlı Tanısal Yaklaşım
Çocuk Alerji ve İmmünolojisi hizmetleri, detaylı ve kapsamlı bir tanısal yaklaşımla başlar. Alerjik hastalıkların veya immün yetmezliklerin tanısı karmaşık olabilir ve sadece semptomlara bakmak yeterli değildir. Çocuk alerji uzmanları, detaylı bir hasta öyküsü almanın yanı sıra, cilt prick testleri, kan testleri (spesifik IgE), solunum fonksiyon testleri, immünolojik testler ve nadiren oral besin yükleme testleri gibi çeşitli laboratuvar ve klinik testleri kullanarak doğru tanıyı koymaya çalışır. Bu titiz yaklaşım, gereksiz kısıtlamaları önler ve doğru tedaviye yönlendirir.
Bireyselleştirilmiş Tedavi ve Uzun Dönem Yönetimi
Bu hizmetler, her çocuğun kendine özgü ihtiyaçlarına göre bireyselleştirilmiş tedavi planları oluşturur ve uzun dönemli yönetime odaklanır. Alerjik hastalıklar genellikle kronik seyreder ve immün yetmezlikler yaşam boyu takip gerektirebilir. Çocuk alerji uzmanı, sadece akut atakları tedavi etmekle kalmaz, aynı zamanda hastalığın kontrol altında tutulması, atakların önlenmesi ve çocuğun normal büyüme-gelişmesinin sürdürülmesi için kişiye özel ilaç tedavileri, alerjenden kaçınma stratejileri, immünoterapi (alerji aşıları) veya immünoglobulin replasman tedavisi gibi yöntemleri planlar. Bu sürekli takip, yaşam kalitesini artırır.
Aile Eğitimi ve Hastalıkla Yaşam Bilinci
Çocuk Alerji ve İmmünolojisi hizmetlerinde aile eğitimi ve hastalıkla yaşam bilincinin geliştirilmesi hayati öneme sahiptir. Özellikle besin alerjileri veya astım gibi durumlarda, ailelerin alerjenlerden nasıl kaçınacaklarını, ilaçları nasıl doğru kullanacaklarını, acil durum planlarını (anafilaksi eylem planı) nasıl uygulayacaklarını bilmeleri gerekir. Çocuk alerji uzmanları, aileleri bu konularda detaylı olarak bilgilendirir, pratik ipuçları sunar ve hastalık yönetimine aktif katılımlarını sağlar. Bu eğitim, çocuğun güvenliğini ve tedavi başarısını doğrudan etkiler.
Multidisipliner İşbirliği ve Kapsamlı Takip
Bu anabilim dalı, güçlü bir multidisipliner işbirliği ve kapsamlı takip gerektirir. Alerjik veya immünolojik sorunlar, diğer organ sistemlerini de etkileyebilir. Çocuk alerji uzmanları; çocuk göğüs hastalıkları, çocuk gastroenterolojisi, çocuk dermatolojisi, çocuk beslenme uzmanları, KBB uzmanları ve pediatri uzmanları gibi farklı disiplinlerle yakın iş birliği içinde çalışır. Bu işbirliği, çocuğun genel sağlığının bütüncül bir şekilde ele alınmasını sağlar ve hastalığın olası komplikasyonlarının önüne geçilerek çocuğun yaşam boyu sağlıklı kalmasına destek olur.
- Poliklinik Sekreteri: 3630
- Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk İmmunoloji ve Alerji Bilim Dalı 55200 Atakum / Samsun
- Tel : 0 362 312 19 19
- Fax: 0 362 457 60 41
