Radyasyon Onkolojisi

YÖK, Mayıs 1987’de Anabilim Dalı’nın kurulmasını onaylamış, 1993 yılında Anabilim Dalı öğrenci almaya başlamıştır. Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı’nın kuruluş çalışmaları; 1991 yılı başlarında Dr.İbrahim Egehan tarafından Radyoloji Anabilim Dalı çatısı altında başlatılmıştır. Daha sonra Dr.Şaban Çakır ve Fizikçi Tenzile Yaşayacak’ın katılımıyla kurulan ekip; Eylül 1992’de, Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı binasının tamamlanması üzerine çalışmalarını hızlandırmış, Aralık 1992’de poliklinik ve hasta tedavi hizmetlerine başlanmıştır. İki uzmanlık öğrencisinin 1993 yılında atanmasıyla çekirdek kadro tamamlanmıştır. Temmuz 1995’e kadar Anabilim Dalı Başkanlığını Dr. İbrahim Egehan; onun ayrılmasından sonra ise Dr. Şaban Çakır yürütmüştür. İlk mezunu 1997 yılında veren Anabilim Dalımız günümüze kadar 16 uzman yetiştirmiştir. 1997 yılında uzmanlık eğitimini tamamlayan Dr. Nilgün Özbek, Öğretim Üyesi kadrosuna katılmış, daha sonra Dr. Ş. Bilge Gürsel (2002), Dr. A. Deniz Meydan (2003) ve Dr. Alparslan Serarslan’ın (2017) uzmanlık eğitimlerini tamamlayarak katılımları ile öğretim üyesi kadrosu genişlemiştir. Kasım 2006 yılında Dr. Şaban Çakır’ın üniversitemizden ayrılması ile Anabilim Dalı Başkanlığını halen yürütmekte olan Dr. Nilgün Özbek Okumuş devralmıştır.

Anabilim Dalının Araştırma Görevlileri

Radyoterapi Fiziği Uzmanları

Anabilim Dalının Teorik Yapısı ve Akademik Amacı

Radyasyon Onkolojisi, iyonizan radyasyonun tedavi amaçlı kullanımında özel uzmanlık gerektiren, kanser ve diğer hastalıkların etyolojisi, tedavisi ve korunması ile ilgili bilginin oluşturulması, muhafazası ve yayılması ile ilgilenen tıp disiplinidir. Fizik ve Biyoloji birleşiminde bir disiplin olarak Radyasyon Onkolojisi, iyonizan radyasyonun tek başına veya cerrahi, ilaç tedavisi, oksijen ve hipertermi gibi diğer tedavi modaliteleri ile birlikte tedavi amaçlı kullanımını ele almaktadır. Ayrıca Radyasyon Onkolojisi, kanser biyolojisinin temel prensipleri, radyasyonun normal ve malign dokular ile biyolojik etkileşimi, ve tedavi amaçlı uygulanan radyasyonun fiziksel temellerinin araştırılması ile ilgilenmektedir. Öğrenilen bir uzmanlık alanı olarak Radyasyon Onkolojisi klinik bakım, bilimsel araştırma, bu disiplindeki uzmanların eğitimi ile ilgilenmekdedir. Anabilim dalımızın temel amaçları bu doğrultuda bilim insanı yetiştirmek, bilim dalının problemleri ile uğraşmak, iyonizan radyasyon ile tek başına veya diğer tedavi modelleri ile kombine multidisipliner yaklaşım içinde çoğunlukla malign ve bazen bening hastalıkların tedavilerini yapmak ve takip etmek ve bilim dalını ilgilendiren konularda deneysel ve klinik çalışmalar yapmaktır.

Anabilim Dalının Etkileşimde Olduğu Ulusal ve Uluslararası Akademik Kuruluşlar

Radyoterapi (Işın tedavisi)

Radyoterapi, kanserli dokunun veya bazı iyi huylu tümörlerin tedavisinin radyasyonla yapılması olarak tanımlanır. Radyoterapide kullanılan ışınlar tedavi edilen bölgedeki kanser hücrelerinin büyümesinin durdurmak ya da o hücreleri öldürmek amacıyla kullanılır.

Radyoterapi ekibi

Radyoterapi ekibi, radyasyon onkolojisi uzmanı, radyoterapi fiziği uzmanı, radyoterapi teknikeri ve hemşireden oluşmaktadır.

Radyoterapi öncesi hazırlık

Radyoterapi öncesi hazırlık birbirini takip eden safhalardan oluşmaktadır. Birinci safhada kliniğimize başvuran hastanın tanısına göre hastalığın yaygınlığının saptanması (evreleme) yapılır. İkinci safhada hasta ilgili anabilim dallarının bulunduğu konseyde değerlendirilerek tedavi planlaması yapılır. Tedavi planlaması kararlaştırıldıktan sonra radyoterapi öncesi mutlaka yapılması gerekli son safha olan simülasyon için randevu belirlenir.

Simülasyon

Simülasyon, tedavi cihazındaki şartlar sağlanarak radyasyon uygulanacak alanların belirlenmesi işlemidir. Simülasyon bilgisayarlı tomografi (BT) simülatör (Aquilion LB; Toshiba Medical Systems, Otawara, Japan) cihazını ile yapılmaktadır. Kliniğimizde kullanılan BT simülatörde solunum takip sistemi mevcut olup, hastanın solunumunu takip ederek (dört boyutlu-4D) çekim yapabilme özelliğine sahiptir. Böylelikle solunum kontrollü radyoterapi planlaması yapılabilmektedir. Solunum kontrollü radyoterapi ile yapılan tedavilerde tümör kontrol oranları artarken, radyoterapiye bağlı yan etkiler daha az görülmektedir.

Kliniğimize simulasyon için gelen hasta BT simülatörü kullanan tekniker tarafından karşılanır. Gerekli bilgilendirme yapıldıktan sonra radyasyon onkolojisi uzmanı gözetiminde simülasyon yapılmaktadır. Simülasyon sırasında hastanın hareket etmemesi gerekmektedir. Bu sebeple, hastanın hareketini kısıtlamak amacıyla kişiye özel maske ve yataklar hazırlanır. İşlem sonrasında vücudun tedavi edilecek yerlerine özel kalemlerle işaretleme yapılır. Tedaviye kadar ve tedavi sırasında bu işaretlemenin muhafazası önem taşır. Simülasyon işlemi tamamlandıktan sonra hastanın radyoterapi planlama aşamasına geçilir.

Radyoterapi planlaması

Radyoterapi planlaması BT simülatörden gelen kesitsel görüntüler ile yapılır. Radyoterapi planlamasının ilk safhasında radyasyon onkolojisi uzmanı tarafından radyasyon alması ve almaması gereken yapılar ile doz belirlendikten sonra radyoterapi fiziği uzmanı tarafından radyoterapi doz hesaplamaları yapılmaktadır. Radyoterapi planlaması yaklaşık bir hafta sürmektedir. Radyoterapi planlaması biten hasta tedaviye çağrılır.

Radyoterapinin uygulanması

Radyoterapi hem vücut dışından (haricen veya eksternalradyoterapi) hem de vücudun iç kısmına özel cihazlar yerleştirerek içeriden (brakiterapi) uygulanabilmektedir. Tedavi cihazları çevreye radyasyon yayılımı olmaması için özel olarak yapılan kalın duvarlı odalar içinde bulunmaktadır. Tedavi cihazları dışarda radyoterapi teknikerinin oturduğu bir kumanda odasından idare edilmektedir. Tedavi sırasında hastanın izlendiği kapalı devre kamera sistemi ve karşılıklı konuşabilme imkanı veren ses sistemi bulunmaktadır. Hasta tedavi odasına alındıktan sonra soyunma kabinlerinde tedavi bölgesini açıkta bırakacak şekilde radyasyon onkolojisi uzmanı ve radyoterapi teknikeri eşliğinde hazırlanır ve tedavi masasına yatırılır. En son olarak radyasyon onkolojisi uzmanı, radyoterapi fiziği uzmanı ve radyoterapi teknikeri eşliğinde tedavi alanı onaylandıktan sonra ekip radyoterapi odasından çıkar ve radyasyon uygulaması (ışınlama) işlemine geçilir. Tedavi sırasında hasta hiçbir şey hissetmez. Tedavi genellikle ortalama 10-15 dakika sürer.

Eksternal Radyoterapi

Eksternal radyoterapi radyasyonun vücut dışından uygulanmasıdır. Kliniğimizde eksternal radyoterapi için toplam 2 adet lineer hızlandırıcı cihazı bulunmaktadır. Uygulanabilen eksternal radyoterapi teknikleri; yoğunluk ayarlı radyoterapi (intensity modulated radiotherapy = IMRT), hacimsel modüle edilmiş ark tedavisi (volumetric modulated arc therapy = VMAT)

Stereotaktik Radyoterapi ve Stereotaktik Radyocerrahi

Stereotaktik radyoterapi ve stereotaktik radyocerrahi, özellikle ameliyata alınması mümkün olmayan hastalarda ve aşağıdaki özellikleri taşıyan tümörler ve anormalliklerde, invazif cerrahinin önemli alternatifleridirler:

SRS aşağıdakileri tedavi etmek için kullanılır:

Stereotaktik radyoterapi günümüzde vücuttaki iyi ve kötü huylu küçük ile orta büyüklükteki tümörlerin ve aşağıdakileri içeren yaygın hastalık bölgelerini bölümümüzde bulunan Varian marka Truebeam ve Halcyon cihazlarımız ile tedavi etmekteyiz.

Brakiterapi

Brakiterapilatince “yakından tedavi” anlamına gelmektedir. Radyoaktif kaynakların doğrudan organ ve vücut boşluklarına veya doku içerisine yerleştirilmesi ile uygulanır. Bu kaynakların yerleştirilmesi amacıyla özel olarak üretilmiş aletler (aplikatör) kullanılmaktadır. Kliniğimizde brakiterapi için ayaktan tedavi olanağı veren ve üç boyutlu planlama yapılabilen yüksek doz hızlı brakiterapi cihazımız bulunmaktadır.

Eksternal Radyoterapi Cihazlarımız

Brakiterapi Cihazımız

Bilgisayarlı Tomografi Simülatör Cihazımız

Hassas ve İleri Teknoloji ile Radyasyon Tedavisi Planlaması ve Uygulaması

Radyasyon Onkolojisi hizmetlerinin temelinde, kanserli tümörü milimetrik hassasiyetle hedefleyen ve çevredeki sağlıklı dokuyu maksimum düzeyde koruyan ileri radyoterapi planlama ve uygulama yeteneği yatar. Uzmanlar, hastanın bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans (MR) ve PET/CT görüntülerini kullanarak tümörün 3 boyutlu şeklini ve yayılımını belirler. Ardından, medikal fizikçilerle birlikte çalışarak, tümöre en yüksek dozu verirken risk altındaki organları koruyan Yoğunluk Ayarlı Radyoterapi (IMRT), Hacimsel Modüle Edilmiş Ark Tedavisi (VMAT) ve Stereotaktik Radyocerrahi (SRS)/Stereotaktik Vücut Radyoterapisi (SBRT) gibi tekniklerle kişiye özel tedavi planları oluştururlar. Her tedavi seansında Görüntü Kılavuzluğunda Radyoterapi (IGRT) ile tümörün doğru konumda olduğundan emin olunur, böylece tedavinin etkinliği ve güvenliği artırılır.

Brakiterapi ile Lokalize Tümörlere Yüksek Doz Radyasyon Uygulaması

Bu hizmetler, belirli kanser türlerinde (özellikle jinekolojik, prostat, meme, cilt, yemek borusu kanserleri) tümöre doğrudan veya çok yakından yüksek doz radyasyon verilmesini sağlayan brakiterapi uygulamalarını kapsar. Brakiterapi, radyoaktif kaynakların tümörün içine veya yakınına yerleştirilmesiyle, çevre sağlıklı dokuların çok daha az radyasyon almasını sağlar. Bu sayede, tümöre yüksek konsantrasyonda radyasyon verilerek daha etkili bir lokal kontrol elde edilirken, yan etkiler minimize edilir. Radyasyon Onkologları, brakiterapi planlamasını ve uygulamasını titizlikle yaparak, özellikle organ koruyucu tedavilerde önemli bir rol oynarlar.

Multidisipliner Kanser Konseyi Yaklaşımı ve Tedavi Kombinasyonları

Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı, kanser tedavisinin karmaşık ve kişiye özel doğası nedeniyle güçlü bir multidisipliner işbirliği gerektirir. Radyasyon Onkologları; tıbbi onkologlar, cerrahi onkologlar (genel cerrahlar, KBB cerrahları, beyin cerrahları vb.), patologlar, radyologlar, nükleer tıp uzmanları ve palyatif bakım uzmanları ile birlikte kanser konseylerinde yer alırlar. Bu konseylerde her hastanın durumu detaylı olarak tartışılarak, hastaya özgü en uygun tedavi stratejisi belirlenir. Radyoterapi, sıklıkla kemoterapi veya cerrahi ile eş zamanlı veya ardışık olarak uygulanır. Bu koordineli yaklaşım, kanser tedavisinin etkinliğini artırır ve hastaların bütüncül bir bakım almasını sağlar.

Yan Etki Yönetimi, Palyatif Radyoterapi ve Yaşam Kalitesi Odaklılık

Bu anabilim dalı, radyoterapinin potansiyel yan etkilerini yakından izlemeyi ve yönetmeyi içerir. Radyasyon Onkologları, tedavi süreci boyunca ortaya çıkabilecek cilt reaksiyonları, yorgunluk, bulantı, iştahsızlık, ağız yaraları gibi yan etkileri azaltmak için hastalara destekleyici tedaviler ve danışmanlık sağlarlar. Ayrıca, ileri evre kanser hastalarında ağrı, kanama, tümöre bağlı tıkanıklık veya sinir basısı gibi semptomları hafifletmek ve hastaların yaşam kalitesini artırmak amacıyla palyatif radyoterapi uygularlar. Bu hizmetler, sadece hastalığın tedavisini değil, aynı zamanda hastaların konforunu, fonksiyonelliğini ve genel yaşam kalitesini en üst düzeyde tutmayı hedefler.