Doku Tipleme Laboratuvarı (HLA Laboratuvarı olarak da bilinir), organ, doku ve kök hücre nakillerinde alıcı ve verici arasındaki doku uyumunu (eşleşmeyi) belirleyen, immünogenetik prensiplere dayalı özel bir laboratuvar bilim dalıdır. Bu laboratuvarlar, nakil başarısı ve nakil sonrası reddin önlenmesi için hayati öneme sahip olan İnsan Lökosit Antijenleri (HLA) adı verilen proteinlerin genetik analizini yaparlar. HLA antijenleri, vücudumuzun bağışıklık sisteminin “ben” ve “yabancı” hücreleri ayırt etmesini sağlayan kimlik kartları gibidir. Doku tipleme laboratuvarları, nakil adaylarının bağışıklık sistemlerini detaylı bir şekilde analiz ederek, en uygun eşleşmeyi bulmaya ve böylece nakledilen organın veya dokunun reddedilme riskini en aza indirmeye odaklanır.
Lenfosit Cross-Match: Randevulu çalışılmaktadır.
Panel Reaktif Antikor: Senede ortalama 6 kez (2 ayda bir) çalışılmaktadır. Hasta sayısındaki artış veya azalmaya ve durumu kritik hastalara bağlı olarak daha kısa veya uzun peryotlarda çalışılabilmektedir
HLA-A,B,C,DQ,DR,B5,27 TİPLEME : Haftada 1 kez çalışılmaktadır. Hasta sayısındaki artış, acil tipleme gereken hasta, tekrar edilmesi gereken hasta vb. durumlarda 2 veya daha fazla kez çalışılabilmektedir.
HLA-DPB1 TİPLEME: Çocuk Kemik İliği alıcı ve verici arasında A,B,C,DQ,DR uyumu gerçekleştiğinde çalışılmaktadır.Bu nedenle çalışılma zamanı değişkendir. Erişkin Kemik İliği alıcı ve vericilerine çalışılmamaktadır.
- Prof. Dr. Asuman BİRİNCİ Laboratuvar Sorumlusu
- Prof. Dr. Esra TANYEL
- Prof. Dr. Aydın DEVECİ
- Yüksek Çözünürlüklü ve Hassas Genetik Analiz
- Kapsamlı Antikor Tarama ve Çapraz Karşılaştırma Testleri
- Uluslararası Veri Tabanları ile Entegrasyon ve Standardizasyon
- Nakil Ekipleriyle Multidisipliner İşbirliği ve Danışmanlık
Bu özel laboratuvar, geniş bir yelpazede immünogenetik analizler ve destekleyici hizmetler sunar:
HLA Tiplemesi (HLA Typing): Alıcı ve vericinin kan örneklerinden DNA izolasyonu yaparak, yüksek çözünürlüklü genetik yöntemlerle (PCR, Yeni Nesil Dizileme – NGS gibi) HLA A, B, C, DR, DQ, DP gibi antijenlerin detaylı tespiti. Bu, en doğru eşleşmeyi bulmanın temelidir.
Çapraz Karşılaştırma Testi (Crossmatch Testi): Alıcının kanında, vericinin dokusuna karşı önceden oluşmuş antikorların (önceden duyarlanma) olup olmadığını belirlemek için yapılan testler. Pozitif bir crossmatch, naklin reddedilme riskinin yüksek olduğunu gösterir ve nakli engelleyebilir.
Antikor Tarama ve Tanımlama: Nakil bekleyen hastaların kanında, geçmiş kan transfüzyonları, gebelikler veya önceki nakiller nedeniyle oluşmuş potansiyel antikorların taranması ve bu antikorların hangi HLA tiplerine karşı olduğunu belirleme. Bu, nakil sonrası reddi öngörmek için kritik öneme sahiptir.
Donör Arama ve Seçimi: Özellikle kök hücre nakillerinde, akraba dışı verici bankalarından (Ulusal ve Uluslararası Kemik İliği Bankaları) uygun HLA uyumlu vericilerin taranması ve en uygun adayın belirlenmesi için destek sağlamak.
Transfüzyon Destekleyici Testler: Özellikle immün sistemi hassas hastalarda (örn. sık kan transfüzyonu alanlar), transfüzyon reaksiyonlarını önlemek amacıyla özel antikor testleri yapmak.
İmmünogenetik Hastalık Tanısı: Bazı HLA tiplerinin belirli otoimmün hastalıklarla (örn. ankilozan spondilit, çölyak hastalığı) ilişkisinin araştırılmasına yönelik tanısal testler sunmak.
Kalite Kontrol ve Standartizasyon: Ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak laboratuvar testlerinin doğruluğunu ve güvenilirliğini sürekli denetlemek ve valide etmek.
Bu özel laboratuvar, organ ve kök hücre nakillerinin başarısı için kilit bir rol oynar:
Nakil Başarısı: Organ nakillerinde doku uyumu ne kadar yüksekse, nakledilen organın reddedilme ve fonksiyon kaybetme riski o kadar düşer. Bu da hastanın uzun dönem sağ kalımını ve yaşam kalitesini doğrudan etkiler.
Reddin Önlenmesi: Vücudun nakledilen dokuyu “yabancı” olarak algılaması ve saldırması olan organ reddi, nakil sonrası en büyük sorunlardan biridir. Doku tipleme, bu riski minimize ederek hastanın ek tedavi ihtiyacını ve komplikasyonları azaltır.
Kök Hücre Nakillerinin Vazgeçilmezi: Lösemi, lenfoma gibi kan kanserlerinde veya bazı genetik hastalıklarda uygulanan kök hücre naklinde HLA uyumu hayati öneme sahiptir. En küçük bir uyumsuzluk bile ciddi yan etkilere (GVHD – Graft versus Host Disease) yol açabilir.
Güvenli Kan Transfüzyonları: Bazı özel durumlarda, özellikle sık transfüzyon alan veya antikor geliştirmiş hastalarda, doğru kan ürününün seçimi için doku tipleme verileri kullanılabilir.
Gelişen Teknoloji: Doku tipleme alanındaki sürekli teknolojik gelişmeler (NGS gibi), daha hızlı, daha hassas ve daha kapsamlı sonuçlar elde edilmesini sağlayarak nakil adayları için umutları artırmaktadır.
Doku Tipleme Laboratuvarı uzmanları genellikle Tıbbi Biyoloji, Tıbbi Genetik, Tıbbi Mikrobiyoloji veya Tıbbi İmmünoloji gibi dallarda uzmanlığını tamamlamış ve immünogenetik alanında özel eğitim almış bilim insanları veya hekimlerdir. Bu uzmanlar, moleküler biyoloji teknikleri, genetik analiz yöntemleri, immünoloji prensipleri ve biyoistatistik konularında derinlemesine bilgiye sahiptirler. Karmaşık verileri analiz etme, en son teknolojileri kullanma, titizlikle çalışma, uluslararası standartlara uyum sağlama ve multidisipliner bir ekibin parçası olarak hızlı ve doğru sonuçlar sağlama yeteneği bu alandaki profesyoneller için temel özelliklerdir.
Yüksek Çözünürlüklü ve Hassas Genetik Analiz
Doku Tipleme Laboratuvarı hizmetlerinin temelinde, HLA antijenlerinin genetik düzeyde en yüksek çözünürlükte ve hassasiyette belirlenmesi yatar. Laboratuvarlar, DNA izolasyonu yaparak, Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) tabanlı yöntemler, sekans tabanlı tipleme (SBT) ve özellikle Yeni Nesil Dizileme (NGS) gibi son teknoloji moleküler genetik analiz tekniklerini kullanır. Bu yöntemler, HLA genlerindeki en küçük farklılıkları bile tespit ederek, alıcı ve verici arasında olası uyumsuzlukları ortaya çıkarır. Amaç, nakil reddi riskini minimize etmek için en eksiksiz ve doğru HLA profilini çıkarmaktır.
Kapsamlı Antikor Tarama ve Çapraz Karşılaştırma Testleri
Bu hizmetler, nakil bekleyen hastaların immünolojik durumlarını detaylı olarak değerlendirmeyi kapsar. Laboratuvarlar, hastaların kan örneklerinde, daha önce geçirilmiş gebelikler, kan transfüzyonları veya nakiller gibi nedenlerle oluşmuş HLA antikorlarını tespit etmek için gelişmiş antikor tarama panellerini kullanır. Ayrıca, akut reddi öngörmede kritik öneme sahip olan çapraz karşılaştırma (crossmatch) testleri yapılır. Bu testler, verici lenfositleri ile alıcı serumunun reaksiyonunu inceleyerek, olası immünolojik reddi önceden belirlemeyi sağlar ve yüksek riskli nakillerin önüne geçerek nakil başarısını artırır.
Uluslararası Veri Tabanları ile Entegrasyon ve Standardizasyon
Doku Tipleme Laboratuvarları, uluslararası standartlara ve kalite kontrol programlarına sıkı sıkıya bağlı çalışır. Özellikle kök hücre nakillerinde dünya genelindeki verici havuzlarına erişim için uluslararası kemik iliği bankaları ve ağlarıyla (örn. WMDA – World Marrow Donor Association) entegre çalışırlar. Laboratuvar sonuçları, küresel olarak tanınan isimlendirme ve raporlama standartlarına uygun olmalıdır. Bu entegrasyon ve standardizasyon, sadece yerel değil, aynı zamanda uluslararası düzeyde uygun vericilerin bulunmasını ve nakil süreçlerinin güvenli bir şekilde yürütülmesini garanti altına alır.
Nakil Ekipleriyle Multidisipliner İşbirliği ve Danışmanlık
Bu bilim dalı, nakil merkezlerinin cerrahi ekipleri, nefroloji, hematoloji, immünoloji uzmanları ve nakil koordinatörleri ile güçlü bir multidisipliner işbirliği gerektirir. Doku tipleme laboratuvarı uzmanları, sadece test sonuçlarını raporlamakla kalmaz, aynı zamanda bu sonuçları yorumlayarak nakil ekibine immünolojik risk değerlendirmesi ve verici seçimi konusunda danışmanlık yaparlar. Özellikle zorlu eşleşme durumlarında veya yüksek antikor titreleri olan hastalarda, en uygun stratejinin belirlenmesi için aktif rol alırlar. Bu yakın işbirliği, hastaya özgü en güvenli ve başarılı nakil planının oluşturulmasını sağlar.
- Laboratuvar Dahili : 2246
- Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı İçinde 55200 Atakum / Samsun
- Tel : 0 362 312 19 19
- Fax: 0 362 457 60 41
