Sosyal Pediatri Bilim Dalı, çocuk sağlığı ve gelişimini sadece tıbbi bir konu olarak değil, aynı zamanda çocuğun içinde yaşadığı aile, okul, çevre ve toplum dinamikleriyle birlikte değerlendiren özel bir tıp uzmanlık alanıdır. Bu disiplin, çocukların fiziksel, zihinsel ve sosyal refahını etkileyen yoksulluk, eğitim eksikliği, ayrımcılık, şiddet, göç, çevresel faktörler ve kültürel inançlar gibi sosyal belirleyicilere odaklanır. Çocukların en yüksek potansiyellerine ulaşabilmeleri için bireysel tıbbi bakımı toplumsal müdahalelerle birleştirerek, dezavantajlı çocukların haklarını savunur, sağlıklı büyüme ve gelişmelerini engelleyen faktörleri ortadan kaldırmaya çalışır ve toplum temelli çocuk sağlığı programları geliştirir.
- Dr. Öğr. Üyesi Tuğba AYÇİÇEK DİNÇER Bilim Dalı Başkanı
- Risk Değerlendirmesi ve Erken Tespit Odaklılığı
- Toplum Temelli ve Kapsamlı Müdahale Stratejileri
- Çocuk Hakları Savunuculuğu ve Çok Disiplinli İşbirliği
- Psikososyal Destek ve Aile Güçlendirme
Bu bilim dalı, geniş bir yelpazede sosyal ve sağlık sorunlarıyla ilgilenir:
Çocuk İstismarı ve İhmali: Fiziksel, cinsel, duygusal istismar ve ihmal vakalarının tanısı, değerlendirilmesi, gerekli koruyucu ve tedavi edici müdahalelerin yapılması ve adli süreçlerle iş birliği.
Gelişimsel Gecikmeler ve Özel Gereksinimli Çocuklar: Gelişimsel gerilik, öğrenme güçlüğü, otizm spektrum bozuklukları gibi durumlarda erken tanı, müdahale programlarına yönlendirme, eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerinin koordinasyonu. Bu çocukların topluma entegrasyonu için destekleyici çalışmalar.
Çocukluk Çağı Yoksulluğu ve Sağlık Eşitsizlikleri: Yoksulluğun çocuk sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin belirlenmesi (beslenme yetersizliği, kronik hastalıkların kötü seyri vb.), sağlık hizmetlerine erişimdeki engellerin tespiti ve eşitsizlikleri azaltmaya yönelik politikaların geliştirilmesi.
Göçmen ve Mülteci Çocuk Sağlığı: Göç ve mültecilik sürecinde çocukların yaşadığı travmaların, uyum sorunlarının, sağlık hizmetlerine erişim güçlüklerinin değerlendirilmesi ve özel sağlık-sosyal destek programlarının oluşturulması.
Çevresel Sağlık Sorunları: Hava kirliliği, kurşun zehirlenmesi gibi çevresel etkenlerin çocuk sağlığı üzerindeki etkilerinin araştırılması, önleyici tedbirlerin alınması ve farkındalık çalışmaları.
Okul Sağlığı ve Eğitimle İlişkili Sorunlar: Okul ortamında çocukların sağlığını etkileyen faktörlerin incelenmesi, okul reddi, zorbalık, akademik başarısızlık gibi konularda multidisipliner yaklaşımların geliştirilmesi ve rehberlik.
Ergen Sağlığı Sorunları: Madde bağımlılığı, riskli cinsel davranışlar, ruhsal sorunlar (depresyon, anksiyete), yeme bozuklukları gibi ergenlik dönemine özgü sağlık sorunlarının önlenmesi ve yönetimi.
Sağlık Eğitimi ve Davranış Değişikliği: Çocuklara ve ailelere yönelik sağlıklı yaşam tarzı (beslenme, fiziksel aktivite, hijyen) konularında eğitimler verilmesi, davranış değişikliği programlarının uygulanması.
Çocuk Hakları Savunuculuğu: Çocukların sağlık, eğitim, korunma ve katılım haklarının ulusal ve uluslararası düzeyde savunulması, bu hakların uygulanması için politikaların geliştirilmesine katkıda bulunulması.
Bu uzmanlık alanı, çocuk sağlığına bütünsel bir bakış açısı getirerek kritik bir rol oynar:
Bütünsel Yaklaşım: Çocuğun sağlığını sadece biyolojik açıdan değil, psikolojik, sosyal ve çevresel faktörlerle birlikte ele alarak daha kapsamlı ve etkili çözümler sunar. Hastalıkların kök nedenlerine inilmesini sağlar.
Erken Müdahale ve Önleme: Sosyal risk faktörlerinin erken tespiti ve müdahalesiyle birçok sağlık ve gelişim sorununun ortaya çıkması önlenebilir veya olumsuz etkileri azaltılabilir. Bu, uzun vadede toplumsal maliyetleri de düşürür.
Sağlık Eşitliği: Dezavantajlı çocukların sağlık hizmetlerine erişimini kolaylaştırarak ve yaşadıkları sosyal sorunları ele alarak sağlıkta eşitliği sağlamayı hedefler. Her çocuğun sağlıklı bir başlangıç yapma ve potansiyeline ulaşma hakkını savunur.
Toplumsal Etki: Sadece bireysel çocuklara odaklanmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal düzeyde çocuk sağlığını iyileştirecek politikaların ve programların geliştirilmesine öncülük eder. Uzun vadede daha sağlıklı ve üretken bir neslin yetişmesine katkı sağlar.
Çocuk Hakları Temelli Yaklaşım: Çocukları pasif birer hasta olarak değil, hak sahibi özneler olarak görür. Onların seslerinin duyulmasını, karar alma süreçlerine katılmalarını ve refahlarının en üst düzeyde korunmasını sağlamaya çalışır.
Sosyal Pediatri uzmanı, tıp fakültesini bitirdikten sonra Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlığını tamamlamış ve ardından Sosyal Pediatri Bilim Dalında ek bir yan dal uzmanlık eğitimi almış hekimdir. Bu kapsamlı eğitim, kendilerine çocukların gelişimini etkileyen sosyal, çevresel ve psikolojik faktörler, çocuk istismarı ve ihmali, çocuk hakları, halk sağlığı ilkeleri, epidemiyoloji ve toplum temelli müdahale programları konularında derinlemesine bilgi ve beceri kazandırır. Tıbbi bilgi birikiminin yanı sıra, güçlü iletişim becerileri, empati, savunuculuk yeteneği, farklı kurumlarla (sosyal hizmetler, eğitim, hukuk) iş birliği yapabilme ve toplum düzeyinde değişim yaratma becerisi bu alandaki hekimler için temel özelliklerdir.
Risk Değerlendirmesi ve Erken Tespit Odaklılığı
Sosyal Pediatri hizmetlerinin temelinde, çocukların gelişimini ve sağlığını olumsuz etkileyebilecek sosyal risk faktörlerinin (yoksulluk, aile içi şiddet, ebeveyn ruh sağlığı sorunları, ihmal vb.) erken dönemde tespiti yatar. Uzmanlar, tıbbi değerlendirmelerin yanı sıra kapsamlı sosyal öykü alarak, aile dinamiklerini ve çevresel koşulları analiz ederler. Gelişimsel tarama testleri ve risk değerlendirme araçları kullanarak, potansiyel sorun alanlarını belirler ve risk altındaki çocuklara yönelik erken müdahale programlarını koordine ederler. Amaç, sorunlar büyümeden önce gerekli desteği sağlayarak çocuğun sağlıklı gelişimini güvence altına almaktır.
Toplum Temelli ve Kapsamlı Müdahale Stratejileri
Bu hizmetler, sadece bireysel vaka yönetimiyle sınırlı kalmayıp, toplum düzeyinde çocuk sağlığını iyileştirmeye yönelik kapsamlı müdahale stratejilerini de kapsar. Sosyal pediatri uzmanları, okullarla, kreşlerle, yerel yönetimlerle, sivil toplum kuruluşlarıyla ve diğer sağlık paydaşlarıyla iş birliği yaparak, çocuklara yönelik sağlık taramaları, bağışıklama kampanyaları, beslenme destek programları ve sağlık eğitimleri düzenlerler. Sağlık eşitsizliklerini gidermeye ve çocukların sosyal çevrelerini güçlendirmeye yönelik projeler geliştirirler. Bu yaklaşımla, sadece hasta çocuğu değil, potansiyel risk altındaki tüm çocukları hedef alarak koruyucu ve önleyici sağlık hizmeti sunulur.
Çocuk Hakları Savunuculuğu ve Çok Disiplinli İşbirliği
Sosyal Pediatri hizmetlerinde çocuk hakları savunuculuğu ve farklı disiplinlerle işbirliği hayati öneme sahiptir. Çocukların sağlık, eğitim, korunma, katılım ve istismar/ihmale karşı korunma hakları konusunda aktif rol oynarlar. Çocuk istismarı ve ihmal vakalarında, adli mercilerle, sosyal hizmet uzmanlarıyla, psikologlarla ve hukukçularla yakın işbirliği içinde çalışarak çocuğun yüksek yararını gözeten bir yaklaşım sergilerler. Bu multidisipliner ekip çalışması, karmaşık sosyal ve sağlık sorunlarına bütünsel çözümler üretilmesini ve çocukların haklarının eksiksiz bir şekilde yerine getirilmesini sağlar.
Psikososyal Destek ve Aile Güçlendirme
Bu bilim dalı, çocuğun sağlığını etkileyen sosyal faktörlerin farkında olarak aileye kapsamlı psikososyal destek sağlamaya odaklanır. Ailelerin yaşadığı ekonomik zorluklar, ebeveynlik becerileri eksikliği, ruhsal sorunlar veya kültürel uyum güçlükleri gibi konularda rehberlik ve destek sunulur. Gerekirse ailelere psikolojik danışmanlık, sosyal yardım kuruluşlarına yönlendirme veya ebeveyn eğitim programlarına katılımları konusunda yardımcı olunur. Amaç, ailenin çocuğun gelişimini destekleyici bir ortam sağlaması için gerekli kaynaklara ve bilgiye erişimini kolaylaştırarak, çocuğun ve ailenin dayanıklılığını artırmaktır.
- Poliklinik Sekreterliği :
- Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Sosyal Pediatri Bilim Dalı 55200 Atakum / Samsun
- Tel : 0 362 312 19 19
- Fax: 0 362 457 60 41
